Rodzaje karm dla zwierząt
RODZAJE KARM DLA ZWIERZĄT.
Konkurencja wśród producentów karm na świecie jest tak ogromna, że wciąż szukają oni nowych, często innowacyjnych rozwiązań, aby przyciągnąć klienta. Klient natomiast szuka na rynku najlepszego sposobu na zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych swojego pupila, który często ma indywidualne wymagania związane z wiekiem lub stanem zdrowia. Zmieniają się trendy żywieniowe (często dyktowane względami marketingowymi), ale także dochodzą coraz to nowe sposoby na wyprodukowanie "idealnej" karmy dla psa, czy kota.
Generalnie karmy dla zwierząt dzielimy na: WETERYNARYJNE i BYTOWE, przy czym w tej drugiej grupie możemy wyróżnić karmy KOMPLETNE (zbilansowane, zawierające pełną suplementację i będące podstawą diety codziennej) oraz karmy UZUPEŁNIAJĄCE, zazwyczaj wysokomięsne i droższe, które możemy podawać czasami w ramach urozmaicenia, bądź łączyć np. z karmą suchą, czy zdrowymi wypełniaczami.
Karmy możemy też podzielić z uwagi na zastosowany proces technologiczny i będą to: karmy suche (suszone, pieczone, suszone naturalnie), półwilgotne, tłoczone na zimno, karmy mokre, mrożone oraz liofilizowane (wciąż mało popularne w Polsce z uwagi na cenę).
SUCHA KARMA.
KARMA EKSTRUDOWANA
Wilgotność takiej karmy oscyluje zazwyczaj między 7-10%.
Mięso i inne suche składniki miesza się razem, a następnie drobno mieli na proszek. W kolejnym etapie do suchej mieszanki dodaje się wodę, aby zrobić z niej ciasto, które następnie poddaje się procesowi zwanemu „EKSTRUZJĄ” przy użyciu wysokiego ciśnienia i temperatury powyżej 100stC. Etap ten usuwa większość wody z mieszanki i zapewnia, że wszelkie ziarna użyte w masie są odpowiednio ugotowane i łatwo przyswajalne. Tak przygotowaną wstepnie karmę wytłacza się przez specjalne matryce o róznorodnych kształtach i różnej wielkości. Otrzymany w ten sposób granulat, spryskuje się pod specjalną deszczownicą tłuszczem i dodatkami (często polepszającymi smak, barwę i aromat). Następnie schładza się i suszy w celu usunięcia nadmiaru wilgoci, a następnie pakuje do worków. Metoda ta została wprowadzona do powszechnego stosowania w latach 50.
KARMA PIECZONA
Droższą alternatywną metodą produkcji suchej karmy jest wypiekanie w piecu na specjalnie przygotowanych do tego celu platformach, gdzie cały proces odbywa się przy udziale dużo niższych temperatur co powoduje, że produkt jest mniej przetworzony, a tym samym zachowuje więcej wartości odżywczych, jej produkcja jest niestety czasochłonna, a ten fakt znacząco wpływa na cenę. Taka karma jest również łatwiej przyswajalna, a le proces technologiczny wymaga użycia większej ilości glutenu.
KARMA SUSZONA POWIETRZEM
Najlepszym, ale i najdroższym rodzajem karmy suchej jest karma suszona powietrzem. Proces polega na delikatnym usuwaniu wody poprzez odparowanie, za pomocą strumienia gorącego powietrza. Ma ona nieocenione walory smakowe z uwagi na niski poziom przetworzenia i koncentrację (wilgotność na poziomie 15%). Wartości odżywcze zachowane są niemalże w niezmienionym stanie, jest to jednak proces czasochłonny, a co za tym idzie również drogi. Karma nie wymaga dodatkowego utrwalania i ma dość długi okres przydatności do spożycia.
ZALETY (typowej karmy suchej)
- gwarancja, że wszelkie niewskazane czynniki, jak mikroorganizmy, pasożyty czy pleśnie zostaną usunięte,
- stała zawartość tłuszczy w każdej partii (tłuszcze w wysokich temperaturach ulegają degradacji dlatego dodaje się je na samym końcu procesu),
- wysoka przyswajalność węglowodanów,
- łatwość przechowywania i dłuższy termin przydatności,
- aspekt ekonomiczny.
WADY (typowej karmy suchej)
- utrata wielu wartościowych składników odżywczych takich jak enzymy, witaminy, minerały i tłuszcze podczas przetwarzania w wysokich temperaturach,
- utrata naturalnych walorów smakowych i aromatycznych związana z obróbką termiczną,
- suchy granulat (w przeciwieństwie np. do karm tłoczonych na zimno) ma tendencje do pęcznienia w żołądku i "unoszenia się" w górnej jego części co może prowadzić, zwłaszcza u ras dużych, do groźnego w skutkach skrętu żołądka,
- konieczność przechowywania w zamknietym, chłodnym i suchym otoczeniu z uwagi na możliwość jełczenia witamin i tłuszczy w kontakcie z powietrzem (utlenianie),
- konieczność stałej kontroli stanu nawodnienia zwierząt z uwagi na niską zawartość wody w karmie,
- niewskazana w żywieniu kotów (raczej w sporadycznych przypadkach).
SUCHA KARMA - TŁOCZONA NA ZIMNO.
Ten rodzaj produkcji stosowany jest w Europie od ponad 40 lat, a główna różnica między tą metodą a ekstruzją dotyczy obróbki cieplnej. Cały proces jest też o wiele prostszy - mięso, warzywa, owoce oraz wstępnie ugotowane ziarna (np. brązowy ryż) są mieszane razem z tłoczonymi na zimno olejami i ziołami. W kolejnym etapie masę prasuje się na zimno w 45-75 stopniach, formując zbite kawałki karmy, zazwyczaj w formie ciętego wałka (grubości kredki).
ZALETY
- gwarancja zachowania większości wrażliwych na ciepło enzymów, minerałów, witamin, tłuszczy w niezmienionym stanie,
- zachowanie większości składników naturalnych oraz aromatów, wpływających na walory smakowe,
- produkt łatwo przyswajalny, który można bez obaw łączyć z innymi formami posiłków (surowa dieta, czy karma uzupełniająca),
- z uwagi na sposób namakania w żołądku (nie unoszą się w jego górnej części) zalecana psom z tendencjami do wzdęć oraz ze skłonnościami do skrętu żołądka (zwłaszcza ras dużych),
- mniejsza objętość, co wpływa na mniejsze obciążenie żołądka.
WADY
- krótszy okres trwałości (około 6 9 miesięcy),
- ograniczenie w ilości smaków w ramach całego asortymentu,
- krokiety mogą być zbyt twarde dla ras małych.
PÓŁWILGOTNA KARMA.
Wilgotność takiej karmy oscyluje zazwyczaj między 15 - 30%.
Proces technologiczny odbywa się na tej samej zasadzie jak przy produkcji karmy suchej z wyjątkiem czasu suszenia karmy, który ulega skróceniu. Wpływa to w oczywisty sposób na końcową ilość wody w produkcie, co w rezultacie wpływa na miękkość krokieta. Tak przygotowana karma jest chętniej spożywana przez psy - niejadki (zwłaszcza ras małych i miniaturowych), a w szczególności przez osobniki starsze mające problemy natury stomatologicznej.
MOKRA KARMA.
Wilgotność takiej karmy oscyluje zazwyczaj między 70 - 80%.
Ten rodzaj karmy dzielimy na karmę kompletną (zapewniającą wszystkie niezbędne potrzeby żywieniowe zwierzęcia) oraz karmę uzupełniającą (będącą formą urozmaicenia, bądź pokarmem uzupełniającym do mieszania np. z granulatem suchym).
Karma mokra powstaje przez zmieszanie wszystkich składników razem, a następnie ich gotowanie. Na tym etapie, po ugotowaniu, karma krojona jest na kawałki i mieszana z sosem lub galaretką.
Kolejnym etapem jest porcjowanie masy do saszetek, puszek lub tacek. Końcowy etap to „STERYLIZACJA” w temperaturze powyżej 90stC, w celu pozbycia się wszelkich bakterii, pasożytów lub pleśni.
ZALETY
- duża zawartość wody co ma niebagatelne znaczenie zwłaszcza w żywieniu kotów oraz zwierząt domowych z problemami układu moczowego,
- kontrola nawodnienia zwierzęcia nie jest już problemem nadrzędnym,
- większa zawartość białek, które wpływają również na smakowitość karmy,
- to dobra alternatywa dla zwierząt schorowanych i starych, które często mają braki w uzębieniu,
- długi termin przydatności (w oryginalnym opakowaniu) oraz łatwość przechowywania z uwagi na brak dostępu światła i powietrza,
- brak potrzeby konserwowania produktu syntetycznymi utrwalaczami.
WADY
- ten rodzaj żywienia niestety jest mniej ekonomiczny z uwagi na mniejszą kaloryczność, ale skutkuje dostarczaniem większej ilości tłuszczu, co przy regularnym karmieniu, może być powodem nadwagi zwierzęcia,
- z uwagi na swoja kleistą konsystencję, pokarm mokry może przyklejać się do szkliwa zębów, co w rezultacie może prowadzić do problemów z uzębieniem,
- możliwość utraty wartościowych składników odżywczych podczas obróbki termicznej, co skutkuje koniecznością dodatkowego suplementowania,
- mogą zawierać syntetyczne dodatki odpowiedzialne za konsystencję i barwę (emulgatory, stabilizatory),
- bardzo krótki termin przydatności po otwarciu.
MROŻONA KARMA.
Jest wiele metod produkowania surowej żywności dla zwierząt, ale naczelną jej zasadą jest łączenie zmielonych surowych składników pochodzenia zwierzęcego z różnymi świeżymi składnikami, czasem wstępnie gotowanymi (dotyczy to głównie wypełniaczy, takich jak ryż, czy ziemniaki), orzechami, olejami, owocami i warzywami, ale również zmielonymi kośćmi i skorupkami jaj jako naturalnym źródłem wapnia. Niektórzy producenci dodatkowo suplementują swoje produkty minerałami i witaminami. Mieszanina jest następnie formowana do ostatecznego kształtu, zazwyczaj w formie bryłek, które zamraża się przed zapakowaniem, albo w formie pasztetów przypominających kiełbaski, które zamraża sie po zapakowaniu w specjalną folię. Wilgotność gotowego produktu kształtuje się na poziomie 30%.
Coraz więcej producentów stosuje jednak metodę przetwarzania wysokociśnieniowego (HPP) proces sterylizacji, który umożliwia produkcję bezpiecznej surowej karmy dla zwierząt domowych przy jednoczesnym zachowaniu jej właściwości organoleptycznych i odżywczych. HPP jest jedyną technologią nietermiczną, która eliminuje szkodliwe mikroorganizmy, a także pasożyty, utrzymując produkty pod wysokim ciśnieniem hydrostatycznym przez zaledwie kilka minut, co zmniejsza lub eliminuje potrzebę używania chemicznych środków konserwujących. Mimo to, jest to nadal metoda kontrowersyjna, nad którą specjaliści wciąż pracują, ponieważ proces HPP nie rozróżnia bakterii chorobotwórczych od pożytecznych i te wraz z enzymami mogą ulegać destrukcji.
ZALETY
- najbliższa diecie przodków,
- zawartość surowych białek zwierzęcych oferuje najbardziej kompletny zestaw aminokwasów dla zwierząt,
- większość wartości odżywczych pozostaje zachowana,
- wydłużony okres przydatności produktu.
WADY
- niektóre bakterie są odporne na ten typ sterylizacji (dotyczy HPP),
- bakterie pożyteczne, a także enzymy,mogą zostać zniszczone (dotyczy HPP),
- prawdopodobnie zmienia również kształt białek - proces nazywany denaturacją (dotyczy HPP),
- ryzyko zakażenia zwierząt groźnymi bakteriami, najczęściej Salmonella i Listeria monocytogenes,
- brak pewności, czy żywność pod ciśnieniem można nadal uznać za autentyczny surowy produkt spożywczy (dotyczy HPP),
- ponieważ proces HPP przeprowadza się już w opakowaniach, znajdujące się w nich ftalany mogą być przenoszone do żywności podczas przetwarzania,
- bezwzględną koniecznością jest przestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa sanitarnego z uwagi na możliwość zakażenia,
- konieczność posiadania chłodni, co może stanowić problem w czasie podróży, bądź wakacji,
- konieczność rozmrożenia produktu przed podaniem, co może sprawić, że ten rodzaj żywienia będzie bardziej czasochłonny i kłopotliwy.
LIOFILIZOWANA KARMA.
Produkty żywnościowe liofilizowane są wytwarzane podczas procesu chemicznego o nazwie „sublimacja”, polegającego na usuwaniu wody z zamrożonego materiału na drodze sublimacji lodu, tzn. bezpośredniego jego przejścia w stan pary z pominięciem stanu ciekłego. Metoda ta pozwala na usunięcie wilgoci ze składników bez użycia wysokich temperatur (dzieje się to przy użyciu ciśnienia atmosferycznego i jest to dość długi i kosztowny proces). Na koniec mieszaninę delikatnie suszy się przed zapakowaniem i uszczelnieniem. Sublimacji poddawane są zarówno produkty surowe jak i wcześniej podgotowane, a sama gotowa karma przed użyciem, musi być ponownie nawodniona. Wilgotność karmy oscyluje zazwyczaj między 1- 4%.
ZALETY
- niski poziom przetworzenia, co pozwala zachować wiele cennych składników odżywczych,
- proces technologiczny pozwala zachować wszystkie walory smakowo-aromatyczne,
- brak jakichkolwiek konserwantów,
- bardzo dobra przyswajalność,
- z uwagi na strukturę polecany w szczególności dla psów ras małych, a także zwierząt starszych z problemami natury stomatologicznej,
- praktyczna w podróży,
- łatwe przechowywanie (zajmuje mało miejsca),
- bardzo długi okres przydatności (warto mieć taki produkt w domu jako "wyjście awaryjne"),
- lekka waga, co ułatwia transport i czyni go jednocześnie bardziej ekonomicznym.
WADY
- drogie rozwiązanie przy ciągłym karmieniu,
- mogą mieć niedobory lub nadwyżki składników odżywczych,
- zmienna zawartość tłuszczy, co ma znaczenie zwłaszcza przy dietach dla zwierząt chorych (np. zapalenie trzustki),
- z uwagi na brak jakiejkolwiek obróbki cieplnej, istnieje ryzyko zakażenia bakteriami takimi jak Salmonella, czy Campylobacter E.coli),
- nie mozna jednoznacznie wykluczyć obecności pasożytów, które mogą być groźne zarówno dla właściciela jak i zwierzęcia,
- nie wskazana dla zwierząt z osłabionym układem immunologicznym z uwagi na ryzyko obecności patogenów (chore i stare zwierzęta).